‘Je moet je niet gek laten maken’
De beurzen zijn na een dieptepunt in het begin van de coronacrisis weer behoorlijk aangetrokken. Pensioenfonds Gasunie mag behoorlijk tevreden zijn wat betreft de financiële positie. Dat komt niet in de laatste plaats door het goede werk van de beleggingsadviescommissie. Flip van Koten is sinds oktober 2019 de voorzitter van deze ‘club’. Hij vertelt ons over beleggen in deze roerige tijden.
Flip, je bent Chief Financial Officer bij GasTerra. Een echte financiënman met een studie Econometrie als achtergrond. En dan ben je ook nog eens voorzitter van beleggingsadviescommissie bij Pensioenfonds Gasunie. Wat trekt je zo aan in de financiële wereld?
Ik beschouw mezelf niet als een hardcore financial. Ik vind mezelf wel een cijfertjesman. Ik heb veel affiniteit met cijfers en modelmatig denken, dat is een eigenschap als econometrist. Ik ben meer een beetje een manusje van alles. Ik was voordat ik bij GasTerra begon Commercieel Directeur bij ExxonMobil en begon als operationeel directeur bij GasTerra. Maar toen we gingen krimpen, ben ik financieel directeur geworden. Eigenlijk per toeval dus.
Hoe ben je voorzitter van de beleggingsadviescommissie geworden?
GasTerra is aangesloten bij Pensioenfonds Gasunie en levert doorgaans 1 bestuurslid. Toen ik financieel directeur werd, wilde ik ook dit deel van de werkzaamheden van mijn voorganger graag overnemen. Ik was in het verleden ook al bij het pensioenfonds van Esso Nederland (ExxonMobil) betrokken en vond dat hartstikke leuk en belangrijk werk. Handig, want ik kan nu dus heel goed vergelijkingen maken met hoe het hier gaat en hoe het daar ging.
Ik moest door een pittige procedure. De Nederlandsche Bank (DNB) zit er natuurlijk bovenop. Er zitten strenge regels aan hoor! Ik heb eerst een aantal trainingen gevolgd en moest daarna op gesprek bij DNB. Tijdens die procedure gaan ze er van uit dat je niet geschikt bent, en moet je maar bewijzen dat dat wel zo is.
Kun je dit er allemaal wel naast doen als CFO, of werk je 24/7?
Je moet hier voldoende tijd voor hebben. Dat is ook een eis die DNB stelt. Daarom krijg ik er uren voor van GasTerra. Maar bij GasTerra gebeurt op dit moment ook veel. Gelukkig heb ik daar, net als bij het pensioenfonds, een goed team. Desondanks ben ik ook nog wel eens ’s avonds of in het weekend aan het werk.
Door de coronacrisis werken we momenteel thuis en lopen werk en privé nogal door elkaar heen. Gelukkig heb ik een fijne thuissituatie. Anders was het wel heel pittig geweest. Ik probeer deze tijd wel heel strikt te zijn. Het studeerkamertje, waar ik eerder niet veel kwam, is nu kantoor. En daarbuiten ben ik thuis.
Kun je ons meer vertellen over de beleggingsadviescommissie?
De beleggingsadviescommissie adviseert het bestuur van Pensioenfonds Gasunie over de beleggingen. Zodat het fonds zijn missie kan vervullen. We adviseren over het beleid en de uitvoering bijvoorbeeld. Maar ook houden we in de gaten hoe het gaat, en of er moet worden bijgestuurd.
Hoe werkt dat dan?
De beleggingen van Pensioenfonds Gasunie hebben we verspreid (lees meer over onze beleggingen). Over verschillende categorieën, maar ook over verschillende partijen die de beleggingen voor ons beheren. Wij controleren dan hoe ze het doen. Klopt het met onze verwachtingen en leveren zij de prestatie die we willen? Soms komen we dan met een voorstel aan het bestuur hoe het beter zou kunnen. Ook vragen we onszelf af: wat is nu de juiste beleggingsmix? Hierbij kijken we naar de missie, de doelstellingen en de risicohouding van het pensioenfonds. Dit hebben we vastgelegd in ons beleggingsbeleid.
Hoe goed doen de beleggingen van Pensioenfonds Gasunie het de afgelopen jaren?
We doen het best goed hoor, de afgelopen jaren. Onze dekkingsgraad is bovengemiddeld. Vorig jaar konden we na lange tijd weer een heel klein beetje indexeren, waar de meeste fondsen dat niet konden. Helaas is dat nu dus weer anders, maar kunnen we wel de schokken die we voelen door de coronacrisis behoorlijk goed opvangen.
Hoe kon Pensioenfonds Gasunie die schokken dan opvangen?
Soms kunnen heftige gebeurtenissen, zoals het coronavirus, ervoor zorgen dat je als fonds moet korten. We willen dat natuurlijk niet. Daarom hebben we een paar jaar geleden het ‘pijngrensbeleid’ ingevoerd. Hierbij beschermen we ons met opties tegen rente- en aandelenschokken: een soort verzekering dus, die we in geval van nood kunnen gebruiken. Die verzekering kost natuurlijk wel geld. Eigenlijk hoop je dat je die verzekering nooit nodig hebt, maar nu heeft hij ons goed beschermd. We zijn ondanks de heftige schok begin dit jaar niet door de kritische dekkingsgraad gezakt waaronder we mogelijk zouden moeten gaan korten.
Wat merk je nog meer door de coronacrisis?
In ons strategische beleid investeren we voor een bepaald percentage in aandelen en een bepaald percentage in obligaties. Als aandelen dan hard dalen, moeten we volgens ons beleid aandelen bijkopen om op het strategische percentage te blijven. Maar als de markt in brand staat wil je dat dan zo snel mogelijk doen of liever spreiden in de tijd?
We moesten de afgelopen tijd dus steeds goed nadenken en onze mogelijkheden afwegen. Willen we heel strikt aan ons beleid vasthouden? Je krijgt soms echt het gevoel dat je iets moet doen, terwijl onze conclusie steeds was: ons beleid is goed doordacht, het overgrote gedeelte klopt nog steeds. Maar omdat we nu in een heel bijzondere situatie zitten, hebben we op een enkel punt wel tijdelijk afgeweken van ons beleid. Afwijken van je beleid doe je niet zomaar. Dat is best pittig en dat moet dus grondig doordacht en besproken worden met het hele bestuur.
Staan de beurzen echt historisch laag? Moeten we ons zorgen maken?
In maart zijn de beurzen echt wel heel snel gedaald. Maar ze hebben zich ook weer verrassend snel hersteld. Best gek eigenlijk. Ik maak me daar soms best een beetje zorgen om. Er zijn veel tekenen dat we nog lang te maken krijgen met economische problemen. De overheid heeft al heel veel geld uitgegeven en de werkloosheid is gestegen. Misschien groeit de economie de komende jaren niet of nauwelijks. Dat is lastig als je als pensioenfonds rendement moet maken om aan je doelstellingen te voldoen.
Maar je moet je niet gek laten maken. Een pensioenfonds belegt voor de lange termijn. We bespreken nu constant of we structurele veranderingen zien, maar daar is het nog te vroeg voor. Volgend jaar gaan we weer een uitgebreide studie doen om te kijken naar de juiste beleggingsmix. Dan hebben we ook een beter beeld van eventuele structurele veranderingen.
Heeft de coronacrisis ook effect op onze pensioenen?
Door de crisis wordt het nog lastiger om op termijn de pensioenen te indexeren. En dat is vervelend. Sommigen vragen zich af: is mijn pensioen straks weg? Nou, dat absoluut niet. Ook hoor je wel eens dat je minder pensioen uitgekeerd krijgt dan dat je ingelegd hebt. Ook dit is absoluut niet waar. We hebben nog steeds één van de beste pensioenstelsels ter wereld! Gemiddeld betalen we door premies van werkgevers en werknemers maar 40% van wat we uiteindelijk krijgen als pensioen.
Wat betekent de coronacrisis voor de lange termijn?
Er zijn nu veel onzekerheden. Is er fundamenteel iets veranderd in de wereld? Daar heeft niemand echt een antwoord op. Is er een drang naar minder globalisering? Gaan we hoge inflatie zien? Kloppen onze aannames nog wel? Is onze beleggingsmix nog de juiste? Dit zijn vragen die eigenlijk alle pensioenfondsen zichzelf stellen.
Daarnaast is de overheid met vakbonden en andere belanghebbenden bezig bezig om het Nederlands pensioenstelsel te hervormen in de komende jaren. Er komen nieuwe regels voor pensioenen. Dat gaat ook voor veel veranderingen zorgen. Kortom: het blijft zeer complexe maar fascinerende materie, met grote maatschappelijke belangen.